Cartografie & Curiosa brengt de ontmoeting met een nieuwe wereld in beeld. Te zien is hoe de Nederlandse zeevaarders vanaf de 17e eeuw hun weg vonden en op welke manier deze reizen het Europese wereldbeeld bepaalden.
cartografie: verfijnde kunstwerken
De bezoeker gaat aan de hand van deze eeuwenoude kaarten ‘op reis’ naar de locaties die de Nederlandse geschiedenis vormden: Zuid-Afrika, Indonesië, Japan, Australië en Brazilië. De spectaculaire wandkaart van Amsterdam van Pieter Bast uit 1597 vormt het startpunt. Het tweede deel van de tentoonstelling omvat een curiositeitenkabinet vol oogstrelende objecten, die werden meegenomen en de onbekende wereld – letterlijk – in huis haalden.
gezicht op het eiland Deshima in de baai van Nagasaki, Kawahara Keiga, 1800 - 1850, inkt op zijde en papier, 58,5 x 80,5 cm.
cartografie: verfijnde kunstwerken
De tentoonstelling Cartografie & Curiosa brengt de ontwikkeling van cartografie en de ontmoeting met een nieuwe wereld in beeld. Vanaf het begin van de zeventiende eeuw wagen Nederlandse zeelieden zich steeds verder van huis. Hun bevindingen van onbekende gebiedsdelen vormt de basis voor kaartmateriaal dat steeds verfijnder wordt. Er was aandacht voor de kleinste details en de schoonheid van de illustraties maakt elke kaart een kunstwerkje op zich. De kaarten, die behoren tot de topcollectie van de wereld, vertellen veel over de reizen die werden gemaakt en over de wetenschap van de cartografie. Deze eeuwenoude kaarten nemen je mee ‘op reis’ naar locaties die de Nederlandse geschiedenis vormden: Zuid-Afrika, Indonesië, Japan, Australië en Brazilië. De spectaculaire wandkaart van Amsterdam van Pieter Bast uit 1597 vormt het startpunt van de reis.
de Amsterdamse haven als startpunt en toegangspoort
De zeventiende-eeuwse haven van Amsterdam is eigenlijk zoveel groter dan het op het eerste oog lijkt. De hele stad is de haven van Amsterdam. Kaartmateriaal laat zien hoe de stad uitgroeide tot het centrum van handel met pakhuizen en vaarwegen door de hele stad. Zo laat een panorama van Amsterdam goed zien hoe de handel vanuit alle windrichtingen naar de stad kwam en hoe Hollandse producten de wijde wereld in gingen.
stereotypering
Reisverslagen en etnografische studies beschreven de flora en fauna, maar ook de onbekende volkeren en gewoonten. Zij werden veelal als stereotype afgebeeld. Vervolgens werden deze illustraties gebruikt voor de decoratie van o.a. kunstvoorwerpen. Een zilveren lakstempel van de VOC in de vorm van de buste van een Afrikaanse man is een voorbeeld van het stereotype en racistische beeld van zwarte mensen: ontblote tanden, opengesperde ogen, tulband, oorbellen en een zilveren ‘slavenband’ rond de hals.
Deze stereotypering kwam van twee kanten. Een achttiende -eeuwse makimono (handrol) toont hoe Japanners de Nederlandse bewoners op het Japanse eiland Deshima zagen: met lang rood haar, enorme neuzen en immer een hoed dragend.
curiosa: pronken zonder schaamte
Het tweede deel van de tentoonstelling omvat het curiositeitenkabinet: een schatkamer vol oogstrelende objecten, die werden meegenomen en de onbekende wereld – letterlijk – in huis haalden. Voorwerpen zoals kokosnoten en nautilusschelpen waren zeldzaam en werden als pronkstukken meegebracht. Ze waren zo kostbaar dat ze werden voorzien van een zilveren of gouden montuur. Deze naturalia, waarin kunst en natuur samen kwamen waren onder verzamelaars het meest geliefd: overtrof de kunst de natuur, of toch andersom? De prachtige verzameling curiositeiten in de tentoonstelling bevat een groot aantal - nog nooit eerder geëxposeerde - objecten uit een privécollectie.
reflectie: Ade Darmawan
Het Scheepvaartmuseum biedt kunstenaars graag een podium om een hedendaagse visie op het koloniale verleden te presenteren. Met het vierluik The battle & water angle reflecteert de Indonesische kunstenaar Ade Darmawan op de eeuwenlange Nederlandse aanwezigheid en overheersing van Indonesië. Hij presenteert zowel het verleden als het heden door middel van een lenticulaire druk, waarbij het beeld verandert als je het werk vanuit een andere hoek bekijkt. De Nederlandse aanwezigheid komt tevoorschijn en verdwijnt weer.
the battle & water angle | Ade Darmawan
Foto: Twycer
Cartografie & Curiosa wordt mede mogelijk gemaakt door de VriendenLoterij, het Mondriaanfonds, het VSBfonds, het Compagniefonds, TomTom en P.W. Janssen's Friesche Stichting.
