- Wanneer: vanaf 20 juni 2025
Zeekaarten zijn onmisbaar aan boord van schepen. Maar hoe ontstond de zeekaart en waarom? De cartografietentoonstelling De zee in kaart verkent de geschiedenis van zeekaarten met atlassen en meetinstrumenten.
De zee wordt al eeuwenlang in kaart gebracht. Kaarten met waterdiepten, posities van boeien, kompasrichtingen, kustlijnen en vuurtorens geven stuurlui richting en houvast. Vanaf eind vijftiende eeuw worden er documenten gedrukt die al deze informatie bij elkaar brengen. Zeekaarten maken een gebied toegankelijk voor handel en visserij, maar ook voor oorlog en koloniale expansie. De gebieden waar de belangen het grootst zijn, worden het vaakst en het meest gedetailleerd weergegeven.
Geschiedenis van de Nederlandse zeekaarten
De tentoonstelling laat in vogelvlucht de ontwikkeling van de Nederlandse zeekaart zien. Daarbij staat de vraag centraal: waarom wordt de zee in kaart gebracht? De tentoonstelling toont zeekaarten en teksten uit de zestiende eeuw. Nederlandse zeeatlassen en zeemansgidsen van onder andere Willem Jansz. Blaeu. Ook zijn er handschriftkaarten te zien die in opdracht van de VOC en WIC zijn gemaakt, negentiende- en twintigste-eeuwse kaarten van de wateren rondom Nederland en de voormalige koloniën en watersportkaarten vanaf de jaren zestig. Een bijzonder object is de stokjeskaart, gemaakt op de Marshall-eilanden, waarmee zeestromen en windrichtingen worden weergegeven.
Handgekleurde, gedrukte paskaart van Europa op perkament door Willem, Pieter & Joan Blaeu, Amsterdam, 1677. S.0860(03)
Techniek van het kaarten maken
Het maken van een zeekaart is ingewikkeld: hoe bepaal je precies waar je bent op zee? En hoe meet je afstanden en dieptes? Dit proces is tijdrovend, kostbaar en er zijn veel specialisten bij betrokken. In de zeventiende eeuw deden zeelieden metingen op het water langs de kust en op zee als basis van zeekaarten. In de loop der tijd zijn er speciale opnemingsvaartuigen voor in de plaats gekomen.
Tegenwoordig maakt de Hydrografische Dienst alle zeekaarten. Dit doet de dienst voor de zeeën rond Nederland en in Caribisch Nederland. De waterdiepten, getijden en gevaren als ondiepten en wrakken moeten zorgvuldig worden vastgesteld.
In de tentoonstelling zijn oude meetinstrumenten te zien zoals dieptemeters, hoekmeters en getij-instrumenten én is te zien hoe zeekaarten werden gedrukt: van de eerste schets tot aan de koperplaat waarmee de kaart wordt afgedrukt.
De zee in kaart is te zien vanaf 20 juni.
Deze tentoonstelling is mede mogelijk gemaakt door de deelnemers van de VriendenLoterij.