Op 8 september 2018 opende Het Scheepvaartmuseum de nieuwe tentoonstelling ms Oranje | koers gewijzigd over het iconische passagiersschip Oranje. Tachtig jaar na de tewaterlating op 8 september 1938 sprak dit schip door zijn iconische status en zijn veelbewogen geschiedenis nog steeds tot de verbeelding. De tentoonstelling was te zien tot en met donderdag 18 juli.
De levensloop van de Oranje was bijzonder; het schip nam tijdens zijn leven verschillende rollen en gedaanten aan. Van luxe droomschip eind jaren ‘30 gebouwd voor de lijndienst tussen Nederlands-Indië en Nederland, naar hospitaalschip tijdens de Tweede Wereldoorlog. Na de oorlog ‘repatrieerden’ talloze personen met de Oranje van Indonesië naar Nederland op weg naar een nieuw ‘thuis’. De tentoonstelling, opgebouwd uit twee delen, belichtte zowel de geschiedenis van het schip als persoonlijke verhalen van ‘gerepatrieerden’.
Het passagiersschip ms Oranje van de Stoomvaart Maatschappij 'Nederland' bij de aankomst in Amsterdam. Foto Willem Job,1946.
de Oranje: een nationaal symbool
Weinig Nederlandse schepen spraken zo tot de verbeelding als de Oranje: het grootste, mooiste en snelste passagiersschip dat ooit op een Amsterdamse werf werd gebouwd. De doop van het schip op 8 september 1938 door koningin Wilhelmina is met 10.000 genodigden was dan ook een enorme happening. Toen de Oranje op 4 september 1939 aan zijn eerste – en voorlopig ook zijn laatste – reis als passagiersschip begint, was de Tweede Wereldoorlog een feit. De lijndiensten op Nederlands-Indië werden per direct gestaakt en de Oranje moest noodgedwongen van koers veranderen. Het schip transformeerde in een drijvend hospitaal dat gewonde, geallieerde soldaten van het front weer veilig thuis bracht. Vanaf 1946 werd de Oranje langzaamaan weer ingezet als passagiersschip, maar de gloriedagen van de lijnvaart waren toen al voorbij.
Portret van Dieter van der Schilden, door Jitske Schols (2018).
programmamaker Coen Verbraak in gesprek met ‘gerepatrieerden’
“De Oranje was het begin van een nieuw leven. Dat schip was onze vrijheid. Wij hebben het overleefd, dat gevoel had ik wel. […] Dat schip lag daar in die zonnegloed met dat rooie kruis. Dat was de ontsnapping.” Dieter van der Schilden over zijn herinnering aan de Oranje.
Na de capitulatie van Japan en de daarop volgende Indonesische Onafhankelijkheidsstrijd, kwam een eerste migratiestroom vanuit Nederlands-Indië en later Indonesië naar Nederland op gang. Tussen 1945 en 1965 maakten naar schatting 300.000 Indische Nederlanders de overtocht naar hun nieuwe ‘vaderland’. Voor enkelen duizenden onder hen was de Oranje het schip waarmee zich deze koerswijziging voltrok. Programmamaker Coen Verbraak ging speciaal voor deze tentoonstelling in gesprek met tien personen die met de Oranje ‘repatrieerden’. Deze persoonlijke verhalen over vertrek, de tijd aan boord en het nieuwe leven in Nederland kwamen aan bod in een indrukwekkende film. In de tentoonstelling werd de film, samen met indringende portretten die fotograaf Jitske Schols van hen maakte, getoond.
van 8 september 2018 t/m 18 juli 2019
De tentoonstelling ms Oranje | Koers gewijzigd is van 8 september 2018 tot en met 18 juli 2019 te zien in Het Scheepvaartmuseum en wordt mede mogelijk gemaakt door het Mondriaan Fonds, het VSB Fonds en de BankGiro Loterij.
Deze tentoonstelling wordt mede mogelijk gemaakt door het Mondriaan Fonds, de BankGiro Loterij, het VSBfonds en Zabawas.