Door de gunstige ligging was Amsterdam omstreeks 1500 een knooppunt voor vrachtvervoer over water. De inwoners verbreedden hun horizon steeds verder: de vele ontdekkings- en handelsreizen die vanuit Amsterdam naar Azië vertrokken, resulteerden in 1602 in de oprichting van de Vereenigde Oost-Indische Compagnie (VOC).
De stad trok daardoor niet alleen meer scheepsbouwers en scheepslieden aan, maar ook geleerden, kunstenaars en ambachtslieden. Bekende namen zoals Descartes, Anthonie van Leeuwenhoek, Joost van den Vondel en Pieter Cornelisz. Hooft. Wist je trouwens dat Van Leeuwenhoek naast microbioloog ook sterrenkundige was?
Gedeelde liefde
Het was omstreeks die tijd dat ook Willem Jansz Blaeu zich vestigde in Amsterdam. Blaeu was wiskundige, cartograaf en drukker en zette een zeer succesvolle onderneming op die later werd gerund door zijn zoon Joan. Joan vervaardigde in 1648 de grote wereldkaart die momenteel wordt getoond in de Atlassen tentoonstelling van Het Scheepvaartmuseum. De familie Blaeu was goed bevriend met Joost van den Vondel, die graag dichtte over zeelieden, reizen en het ontdekken van de wereld. Vondel schreef over de ideeën van cartograaf Mercator en over de scheepsreizen die tot doel hadden een doorgang te zoeken via de Noordpool naar de Oost, en hij noemt in gedichten de reizen via Kaap de Goede Hoop naar Indië. Ook hield hij ontdekkingsreizigers nauwlettend in de gaten: hij stipte in zijn werken bijvoorbeeld de tocht van Olivier van Noort aan, die als eerste Nederlander rond de wereld zeilde.
Wie schrijft die blijft en wie drukt ook
De cartograaf Joan Blaeu en de dichter Vondel hadden misschien wel meer overeenkomsten dan je zou denken. Deze kunstenaars uit de Gouden Eeuw deelden de liefde voor de zeevaart en vereeuwigden die elk op hun eigen manier. De een zette de kennis in de vorm van gedichten op papier en de ander legde de kennis vast in de vorm van kaarten en globes. Ook hadden ze naast een vriendschappelijke relatie een professionele band: Blaeu drukte de werken voor Vondel.
Boekwerk van Vondel gedrukt door Blaeu
Vaarwel beste vriend
Blaeu en zijn succesvolle onderneming gingen tragisch ten onder. Door een brand in een van de drukkerijen ging in 1672 een deel van de kaarten en koperplaten verloren. Joan stierf een jaar later op 75-jarige leeftijd. Familievriend Vondel – die inmiddels al flink op leeftijd was – schreef een prachtig gedenkschrift voor op het graf. Hij roemt Blaeu en merkt op dat deze een goede drukker was, veel kennis over de aarde had en een groot man was. Misschien wel té groot voor wat de wereld hem te bieden had …
Een mooi afscheid van een goede vriend:
'Hier sluimert BLAEU, gedrukt van dezen kleinen steen,
Al't aertrijk door bekent, hoe quam hij aen zijn endt?
De gansche werrelt viel dien grooten man te kleen'.
En Vondel zelf? Die stierf op 91-jarige leeftijd en werd begraven in de Nieuwe Kerk in Amsterdam. Aan zijn eigen grafschrift had hij ook gedacht. In de laatste jaren van zijn lange leven had Vondel het dagelijks zo koud dat zijn laatste tekst er eentje werd met humor en zelfspot:
'Hier leit Vondel zonder rouw,
Hy is gestorven van de kouw.'
Auteur: Marleen Manneke.
De tentoonstelling Blaeu was tot en met 30 september te zien bij het Scheepvaartmuseum. Bekijk de hoogtepunten van deze tentoonstelling hier terug.
