Banda & Beyond: episode 3

In deze aflevering gaan wij nader in op het onderwerp dekolonisatie. Met alles wat is besproken in de twee voorgaande afleveringen, rijst de vraag hoe je dit bewogen, complexe en rijke verleden anno 2021 een plek kunt geven in publieke ruimtes als musea en instellingen. Wim en Glenda spreken hierover met Stefanie van Gemert, hoofd Educatie en Inclusie van Het Scheepvaartmuseum en Romy Rondeltap, oprichter Building The Baileo, het platform waarmee zij connecties met inheemse diaspora gemeenschappen maakt om te leren over pre koloniale geschiedenis, identiteit en cultuur.

De erfenissen van kolonialisme zijn sterk geworteld in de samenleving. Enerzijds onderzoeken musea en instituten steeds kritischer het eigen koloniale DNA. Tegelijkertijd blijkt uit recent Brits onderzoek van YouGov dat de Nederlandse samenleving binnen Europa het meest trots is op het eigen koloniale verleden. Vanuit haar rol zet Stefanie zich in om dekolonisatieprocessen binnen het museum in gang te zetten. Romy doet dit vanuit haar rol als onafhankelijk curator en activist. Zo organiseerde zij in 2020 het protest tegen het standbeeld van Jan Pieterszoon Coen in Hoorn en werkte ze als curator aan een tentoonstelling over Banda.

Bewustzijn van bewogen geschiedenissen als die van Banda is essentieel voor meer empathie en begrip voor de doorwerking van kolonialisme vandaag de dag. Anno 2021 is het ook belangrijk om voorbij de herinnering te kijken: wat is er nodig om te komen tot een betere representatie van Banda nú? Musea zijn niet per definitie plekken met ‘onschuldige’, objectieve representaties van de werkelijkheid, maar weerspiegelen subjectiviteit, keuzes en een bepaalde (machts)verhouding/positie. Hoe kijken Stefanie en Romy hier vanuit hun posities naar? 

In alle afleveringen geeft dichter en journalist Rudi Fofid, die wortels heeft op Banda, zijn visie op deze bewogen historie in de vorm van poëtische reflecties. 

Biografieën

Romy Rondeltap

Romy Rondeltrap is oprichter van het platform Building the Baileo en houdt zich bezig met community care, activisme en culturele events. Middels Building the Baileo legt ze connecties met inheemse diasporagemeenschappen om te leren over prekoloniale geschiedenis en dekoloniale identiteit en cultuur en geeft ze dit vorm middels awarenesscampagnes en erfgoedprojecten. Romy is ook werkzaam in het Nationaal Archief. Zij pleit voor het dekoloniseren van de publieke ruimte en organiseerde onder meer de demonstratie tegen het JP Coen standbeeld in Hoorn. Zij werkte als co-curator mee aan de PALAH-expositie (Nutmeg) in samenwerking met het West Fries Museum in Hoorn. Vanuit haar expertise en ervaringen als curator en activist deelt zij haar visie tijdens de podcast Banda & Beyond. 

Stefanie van Gemert

Stefanie van Gemert heeft 12 jaar werkervaring in musea; als interim educator en projectleider voor onder meer de Wallace Collection en UCL Museums in Londen, het Tropenmuseum en het Stedelijk Museum Amsterdam. Ze promoveerde in 2014 aan University College London op het thema ‘nostalgie rondom koloniale cultuurgeschiedenis’. Deze onderzoeksachtergrond draagt bij in haar missie om musea te dekoloniseren en inclusiever te maken. In haar publicatie Wat je ziet, ben je zelf (2020, voor STUDIO i, Van Abbemuseum en Stedelijk Museum Amsterdam) verkent ze bijvoorbeeld de positie van rondleiders in het inclusiedebat. Sinds dit jaar is Stefanie werkzaam als hoofd educatie en inclusie bij Het Scheepvaartmuseum.

Podcasthosts

Wim Manuhutu

Wim Manuhutu  studeerde geschiedenis aan de Universiteit Utrecht, met als specialisatie de geschiedenis van Indonesië en in het bijzonder de geschiedenis van de Molukken. Van 1987 tot 2009 was hij lid van de raad van bestuur van het Moluks Historisch Museum / Museum Maluku, waar hij verantwoordelijk was voor tentoonstellingen, publicaties en onderzoek. Sinds 2009 is Wim Manuhutu via zijn bedrijf Manu2u actief als curator, onderzoeker en moderator op het gebied van erfgoed en diversiteit. Sinds 2019 doceert hij geschiedenis aan de Vrije Universiteit Amsterdam.

Glenda Pattipeilohy

Glenda Pattipeilohy is producent en educator met één missie: collectief bewustzijn creëren over onder-gerepresenteerde kennis en verhalen met als doel meer empathie voor onze medemensen. Haar achtergrond ligt in de Arts & Fashion design en communicatie (BA). Glenda zet kunst en mode in als een manier om kritische gesprekken over duurzaamheid en identiteit op gang te brengen. Zij werkte aan projecten met uiteenlopende ontwerpers, fotografen en stylisten in Nederland, New York en Londen. In 2019 rondde ze de zomerschool Art as Politics aan BAK af. In 2015 studeerde ze af met een multimediale tentoonstelling: The Forgettables. Met dit multidisciplinaire project wil zij mensen bewust maken van onrechtvaardigheid vandaag de dag in de Pacific en West-Papua. Glenda is actief in projecten op het gebied van onderwijs, talentontwikkeling en empowerment voor kinderen en jongvolwassenen. Momenteel is ze educator bij de Fawaka Ondernemersschool. Glenda probeert elk jaar terug te gaan naar de Molukken om haar duurzame empowermentproject voort te zetten dat ze met haar vrienden van Moluccas Coastal Care in Maluku heeft opgezet. #maribaikooo (Let's join) is haar motto. Glenda is als momentproducer en educator verbonden aan het collectief Beyond Walls. 

In alle afleveringen geeft dichter en journalist Rudi Fofid, die wortels heeft op Banda, zijn visie op deze bewogen historie in de vorm van poëtische reflecties. 

3.    O, BANDA

Duka Banda adalah duka pala
Luka neira luka ai rhun
Letusan fuli merah
Lahar biru 
Duka banda adalah duka rakyat jelata
Duka sempe-sempe
Ketika berkah rempah-rempah jadi kutuk 
Orang-orang kaya dimiskinkan

Het leed van Banda is het leed van de nootmuskaat
Het leed van Neira is het leed van Run
De rode foelie explodeert
Blauwe lava
Het leed van Banda is het leed van de gewone mensen
Het leed van de prauwen
Toen de zegen van de specerijen een vloek werd
En de mensen die rijk waren, arm werden gemaakt.

Demi kemuliaan nassau dan belgica
Duka banda adalah retak tempurung
Pala mandul, cengkeh mati gadis
Dan hongi seribu kora-kora 
Adalah suangi satu benua
Tidak punya haru, hanya santet
Tidak punya malu, hanya sihir
O Banda api

Volgens de pracht en praal van Nassau en Belgica
Het leed van Banda is de scheur in de schedel
De nootmuskaat is onvruchtbaar, de nootmuskaat sterft in haar jeugd
En de hongi* van duizend kora-kora* 
Is het spook van een continent
Zonder gevoelens, alleen maar wreedheid
Zonder schaamte, alleen spotlust
O Banda  

Cukup sudah!
Mari petik lagi buah-buah pala
Elus fuli sampai merah
Jemur lagi biji-biji sampai merah
Lalu susun sampai tinggi melebihi gunung api
Biar saja pada saatnya 
Gunung pala meletus
Mengalirkan kenangan dan imajinasi
Tentang satu angkatan baru 
Datang dari seluruh penjuru pulau
Anak-anak Wandan
Cucu-cucu Boiratan
Mengibarkan bendera di atas Nassau dan Belgica
Supaya tak kan ada lagi banjir darah dan lahar air mata
Di Bumi Banda

Het is genoeg!
Kom, laten we de nootmuskaat weer plukken
de foelie drogen totdat ze rood is
Droog de noten totdat ze rood zijn
En stapel ze zodat ze hoger zijn dan de Gunung Api
Zodat op een gegeven moment
Wanneer de Gunung Api uitbarst
Nieuwe indrukken en verbeelding geboren worden
Over een nieuwe generatie
Komende vanuit alle hoeken van het eiland
De kinderen van Wandan*
De kleinkinderen van Boiratan
En een vlag laten wapperen op Nassau en Belgica
Zodat er geen overstroming van bloed en lava van tranen meer zullen zijn
Op het land van Banda

* Wandan is de oorspronkelijke naam van Banda

Ambon, 3 Maret 2017
Tekst: Rudi Fofid

Vertaling: Wim Manuhutu

De gedichten zijn onderdeel van de podcast Banda & Beyond, die hier te beluisteren is.